MORBUS OSGOOD-SCHLATTER, CZYLI BÓLE KOLAN U DZIECI.

Choroba Osgood-Schlattera, inaczej znana jako jałowa martwica guzowatości kości piszczelowej, dotyka dzieci na początku okresu dojrzewania. Jest to czas gwałtownego skoku wzrostowego, który u dziewczynek występuje między 8-13 r.ż., a u chłopców między 10-15r.ż. Kości, mięśnie i ścięgna bardzo szybko przyrastają na długość, jednak nie zawsze w równym tempie. Najbardziej narażona na uszkodzenia jest chrząstka wzrostowa, czyli miejsce najintensywniejszego przyrostu tkanki kostnej. Początkowo jest ona niepełnowartościowa, o zmniejszonej gęstości i wytrzymałości na działanie sił mięśniowych. Dlatego też powtarzające się aktywności ruchowe mogą ją podrażniać i prowadzić do stanu zapalnego.

Obecnie obserwuje się zwiększone zainteresowanie młodzieży sportem i szeroko pojętą aktywnością fizyczną. Treningi często odbywają się kilka razy w tygodniu, niekoniecznie z zachowaniem prawidłowej metodyki. Skutkuje to nawarstwiającymi się przeciążeniami prowadzącymi do bólu, które to źle leczone prowadzą do oddzielenia niezamkniętej chrząstki wzrostowej od guzowatości piszczeli. Lekkoatletyka oraz piłka nożna to dyscypliny sportowe, które szczególnie predysponują do rozwoju jałowej martwicy.

Typowy obraz pacjenta to dziecko między 11-14r.ż., bardzo aktywne fizycznie, zgłaszające ból w okolicy podrzepkowej, w górnej części piszczeli. Dolegliwości nasilają się podczas biegania, skakania, jazdy na rowerze, czyli wszędzie, gdzie występuje czynny wyprost kolana z dużego zgięcia, lub jako efekt ucisku (dotyk, klękanie, uderzenie). Okolica guzowatości jest zgrubiała i zniekształcona, ocieplona, obrzęknięta i zaczerwieniona, co świadczy o toczącym się tam procesie zapalnym i naprawczym. Dla potwierdzenia diagnozy warto zrobić zdjęcie rtg w projekcji AP i bocznej. Przedłużający się ból prowadzi do osłabienia mięśnia czworogłowego i jego zaniku. Początkowo ból będzie występował tylko podczas aktywności, ale im bardziej zaawansowany stan, tym częściej i dłużej będą się utrzymywały dolegliwości.
Choroba Osgood-Schlattera jest stanem przejściowym i zazwyczaj objawy ustępują około 14-18r.ż., czyli z zakończeniem okresu wzrostu kości i tkanek miękkich. Jednak, aby nasza pociecha nie musiała cierpieć przez 2 lata, warto udać się do lekarza lub rehabilitanta, który oceni stopień zaawansowania oraz ustali prawidłowy program działania. W zależności od intensywności i częstotliwości występowania bólu protokół będzie się różnił.

Jeżeli objawy pojawiają się tylko przy niektórych aktywnościach i mijają podczas spoczynku, można zalecić unikanie jedynie tych ruchów, które wywołują ból. Natomiast stały ból i obrzęk wykluczają całkowicie ze sportu i obciążania tej kończyny. W obydwu przypadkach ważne są prawidłowo dobrane ćwiczenia rozciągające, które pozwolą zachować prawidłową długość mięśni nie powodując dodatkowych napięć w obrębie mięśnia prostego uda oraz więzadła rzepki. Przeciwbólowo stosuje się okłady z lodu, leki przeciwzapalne i przeciwbólowe oraz fizykoterapię (laser, ultradźwięki, elektroterapia).

W wyjątkowych przypadkach wykorzystuje się opaski lub nawet łuski gipsowe, które mają ograniczyć zgięcie. Pamiętać jednak należy, by nie stosować ich dłużej niż 2-3tyg (duży zanik mięśni). Można również zalecić poruszanie się o kulach, by całkowicie odciążyć chorą nogę. Czasami wykonuje się zabiegi operacyjne w celu usunięcia „rozmiękniętej masy”.

Po ustąpieniu objawów, dziecko może stopniowo zacząć wracać do aktywności. Przed każdymi zajęciami zaleca się ciepłe okłady w okolicy guzowatości, które przygotują tkanki do wysiłku, natomiast po wysiłku warto schłodzić kolano przez około 20 min. Warto również pomyśleć o miękkich ochraniaczach na kolana, które zmniejszą ryzyko uderzenia, czy podrażnienia.

Nieleczona choroba Osgood-Schlattera nie powoduje ogromnych spustoszeń w organizmie, może jednak prowadzić do trwałego zniekształcenia i powiększenia okolicy guzowatości oraz jej zwiększonej tkliwości na ucisk. Mogą również występować okresowe bóle przedniego przedziału kolana, zwłaszcza po wzmożonej aktywności fizycznej.

Trener personalny, Trener przygotowania motorycznego, fizjoterapeuta Warszawa
fitness klub Ursynów

mgr Katarzyna Spyrko-Śmietanko