Mechanizmy fizjologiczne decydujące o poziomie wydolności tlenowej.

O ile o wynikach w dyscyplinach związanych z siłą i dynamiką decyduje wysoka zawartość włókien IIx (szybkich), o tyle o wynikach w dyscyplinach wymagającej wysokiego potencjału tlenowego decyduje zawartość włókien typu I (wolnych). Choć w ostatnich latach pojawiły się nowe badania sugerujące istnienie mechanizmu umożliwiającego przechodzenie jednego typu włókien w drugi to jego znaczenie dla selekcji w sporcie wydaje się marginalne. Przyjmijmy, że włókna te nie ulegają przemianom w typ II i na odwrót: włókna typu II nie mogą się zmieniać we włókna typu I. Dlatego osoby, w których mięśniach występują w przewadze włókna I są z góry „skazane” na sukces w dyscyplinach wytrzymałościowych.

W przeciwieństwie do włókien typu II, włókna I odznaczają się małą zawartością miofibryli (elementów kurczliwych), za to dużą ilością enzymów oksydacyjnych (związanych z tlenowymi przemianami energetycznymi). Oznacza to, że natleniona krew dopływająca do tego rodzaju mięśni „ma gdzie” ten tlen oddać. Innymi słowy włókna I mają wysoką zdolność ekstrakcji tlenu z krwi i wykorzystania go do przemian energetycznych. Cech tych nie posiadają włókna typu II, które w celu pozyskania energii rozkładają glikogen i fosfokreatynę w warunkach beztlenowych. Dlatego też męczą się dużo szybciej niż włókna I.

Oprócz możliwości wykorzystywania tlenu przez mięśnie ważny jest transport tego gazu z płuc. Decydujące znaczenie ogrywa tutaj sprawność układu oddechowego i układu krążenia:

• W płucach odbywa się wymiana gazowa. Jej sprawność zależy od wielkości wentylacji minutowej i powierzchni dyfuzyjnej, czyli obszaru na którym naczynia krwionośne spotykają się z pęcherzykami płucnymi.

• Siłą napędzającą krew jest praca wykonywana przez serce. Im wyższe możliwości przepompowania krwi w ciągu minuty (tzw. pojemność minutowa serca – Q), tym lepsze zaopatrzenie tkanek w tlen. Pojemność minutowa zależy zaś od częstości skurczów serca i ilości krwi przepompowywanej w jednym cyklu (objętości wyrzutowej – SV).

• Na poziomie tkankowym decydujące znaczenie dla wielkości zaopatrzenia tlenowego ma gęstość naczyń włosowatych oplatających włókna mięśniowe. We włóknach typu I sieć ta jest szczególnie gęsta.

Trener osobisty, Trener przygotowania motorycznego, Warszawa
fitness klub Ursynów

dr Bogdan Krauss