Longevity – czym jest i jak do niej dążyć?

Longevity (długowieczność) – czym jest i jak do niej dążyć?

Długowieczność intuicyjnie kojarzy się nam z dłuższym życiem. Rzeczywiście, statystycznie ludzie żyją coraz dłużej, co przypisuje się głównie postępom medycyny i poprawiającym się warunkom życia. Warto jednak zadać sobie pytanie: czy rzeczywiście tylko o to chodzi?

Zamiast skupiać się wyłącznie na samym wydłużeniu życia, powinniśmy zastanowić się jakie konkretnie czynniki przyczyniły się do tego zjawiska oraz jaka jest jakość życia w jego końcowej fazie. Niestety, bardzo często w ostatnich latach życia działania lekarzy koncentrują się na przedłużaniu egzystencji, a nie na utrzymaniu sprawności, siły i samodzielności.

Co naprawdę wpłynęło na wydłużenie życia?

Jeśli przyjrzymy się statystykom, zauważymy interesujące zjawisko. Na jednym z wykresów (przedstawiono wskaźnik umieralności od 1900 roku do dziś. Wyraźny skok w 1918 roku wiąże się z pandemią grypy hiszpanki, która pochłonęła dziesiątki milionów istnień — więcej niż obie wojny światowe).

Gdy jednak wyeliminujemy z analizy najgroźniejsze choroby zakaźne XX wieku (takie jak polio, gruźlica, odra, ospa prawdziwa czy błonica), zauważymy, że wskaźnik umieralności pozostaje niemal niezmieniony przez ponad 100 lat. Oznacza to, że tylko dwa czynniki miały realny wpływ na znaczące wydłużenie życia: wprowadzenie antybiotyków oraz szczepionek.

Żadne inne działania nie przyniosły tak spektakularnych rezultatów.

Od medycyny 1.0 do 3.0

Z szerszej perspektywy rozwój medycyny można podzielić na trzy główne etapy:

Medycyna 1.0 – intuicja i obserwacja

Od czasów Hipokratesa medycyna opierała się głównie na obserwacji natury i reakcji organizmu na bodźce. Kluczową zasadą było: primum non nocere – „po pierwsze nie szkodzić”. Skuteczność terapii oceniano na podstawie poprawy stanu zdrowia, bez głębszej analizy przyczyn. Ten etap kończy się ok. 1620 roku, kiedy Francis Bacon wprowadził pojęcie eksperymentu i badań naukowych.

Medycyna 2.0 – era nauki i EBM

Podejście oparte na związkach przyczynowo-skutkowych zapoczątkowało epokę medycyny opartej na dowodach – EBM (Evidence-Based Medicine). Współczesne badania prowadzone są w ściśle kontrolowanych warunkach a wyniki analizowane są za pomocą narzędzi statystycznych potwierdzających bądź falsyfikujących hipotezy badawcze. To podejście obowiązuje do dziś i jest bez wątpienia skuteczne. Jednak jego podstawowy problem polega na tym, że działa ono dopiero „po fakcie” – czyli wtedy, gdy choroba już się rozwinie (wystąpią objawy).

Medycyna 3.0 – przyszłość zdrowia

Obecnie coraz częściej mówi się o potrzebie przejścia do medycyny 3.0 – której celem jest zapobieganie chorobom, zanim się pojawią. To zupełnie nowy paradygmat działania, w którym kluczową rolę odgrywa wczesna interwencja, diagnostyka i prewencja.

Na jednym z wykresów zobaczyć można trzy scenariusze długości i jakości życia:

• bez żadnych interwencji medycznych,
• z leczeniem według obecnego modelu 2.0,
• oraz podejście 3.0, które choć niekoniecznie wydłuża życie, znacząco poprawia jego jakość w późniejszych latach.

Dziś można śmiało powiedzieć, że przez ostatnią dekadę życia po prostu… powoli umieramy. Ostatnie 10 lat życia to często walka z licznymi dolegliwościami, obniżoną sprawnością i zależnością od innych. To nie jest wizja starości, która kogokolwiek pociąga.

Choroby cywilizacyjne – nowi „jeźdźcy apokalipsy”

Dzięki medycynie 2.0 udało się niemal wyeliminować choroby zakaźne, ale pojawiły się nowe zagrożenia – choroby cywilizacyjne, rozwijające się często przez dziesięciolecia. To:

• choroby sercowo-naczyniowe,
• schorzenia neurodegeneracyjne,
• nowotwory,
• cukrzyca typu 2 i zespół metaboliczny.

Wszystkie one mają wspólny mianownik: rozwijają się długo i bezobjawowo, dlatego kluczowe staje się wczesne rozpoznanie i profilaktyka. Dla przykładu: miażdżyca, z którą kojarzymy osoby po 60-tce, może zacząć się już w wieku kilkunastu lat.

Jeśli miałbym wskazać jedno słowo definiujące medycynę 3.0 – byłaby to prewencja. I to rozumiana szeroko – zarówno farmakologiczna, jak i behawioralna.

Rola aktywności fizycznej w dążeniu do długowieczności

„Ruch zastąpi prawie każdy lek, podczas gdy żaden lek nie zastąpi ruchu” – te słowa Wojciecha Oczki z XVI wieku, mimo upływu niemal 500 lat, nie straciły na aktualności.

Dziś wiemy, że odpowiednio zaprogramowany trening fizyczny może nie tylko spowolnić, ale wręcz zapobiec rozwojowi wielu chorób związanych ze starzeniem się. W połączeniu z właściwą farmakoterapią daje on ogromne możliwości, często przy minimalnych kosztach.

W przeciwieństwie do drogich terapii – np. opartych na agonistach GLP-1 (jak Ozempic czy Mounjaro), przynoszących koncernom farmaceutycznym miliardowe zyski – aktywność fizyczna jest niemal darmowa. Oczywiście nie dyskredytuję farmakologii – bywa konieczna w zaawansowanych stadiach choroby – ale warto zauważyć, że to nasze codzienne nawyki w największym stopniu wpływają na nasze zdrowie.

Podsumowanie i zapowiedź

W kolejnych artykułach będę szczegółowo omawiać konkretne działania – medyczne, żywieniowe i treningowe – które mogą znacząco poprawić stan zdrowia i jakość życia. Skupię się wyłącznie na strategiach popartych nauką i praktyką, eliminując te, które są nieskuteczne lub szkodliwe.

Nie ma „cudownych rozwiązań” – droga do długiego, zdrowego życia wiedzie przez systematyczną pracę i trwałą zmianę nawyków.

Niestety, również w naszej branży często podążamy w niewłaściwym kierunku, koncentrując się na rzeczach mało istotnych. Tymczasem nie ma dróg na skróty – zarówno w zdrowiu, jak i w życiu ogólnie. Na długie i dobre życie po prostu trzeba sobie zapracować.

Dr Bogdan Krauss