Bieganie boso jest bardziej wydajne?

Christopher McDougal, autor książki pt. „Urodzeni biegacze” w bardzo ciekawej notabene analizie naturalnego biegania, przekonuje iż producenci obuwia sportowego mają raczej negatywny wpływ na rozwój tej dyscypliny sportu. Autor dowodzi, że legendarne indiańskie plemię Tarahumara swoje sukcesy w ultramaratonach zawdzięcza między innymi temu, że nie „kombinuje” ze sztucznym wspomaganiem w postaci coraz to doskonalszych systemów amortyzacji w obuwiu biegowym. Indianie, by wygrać legendarny wyścig górski na 100 mil „Leadville Trail”, woleli wyciąć sobie sandały ze starych opon, niż biec w najnowszych zaawansowanych technicznie butach NIKE…

Dociekliwy czytelnik chciałby zapewne poznać fakty przemawiające za tą koncepcją. Na przekór tego w jednej z opublikowanych niedawno prac naukowych (Franz i wsp. 2012) u 12 zwolenników biegania na boso, porównano koszt energetyczny trzech odmiennych sposobów biegu: bez butów, z naklejoną na podeszwy stóp ołowianą taśmą oraz w lekkim obuwiu. Obliczono, że bieganie bez butów było o 4% mniej wydajne niż w lekkich butach. Dodatkowo stwierdzono, iż wzrost obciążenia stopy o każde 100 g powodował wzrost kosztu energetycznego wysiłku o 1%, niezależnie od tego czy był to wzrost masy obuwia czy dodatkowe obciążenie gołej stopy. Na każdym poziomie obciążenia bieganie na boso było mniej wydajne niż bieganie w butach (rys. obok). Zdaniem autorów, obserwacje te można tłumaczyć dwojako: poprzez zjawisko wydłużenia kroku przy biegu w butach (średnio o 3.3%) i/lub odciążenie mięśni przez system amortyzujący obuwia.

Podobne rezultaty wspomniani powyżej autorzy w zmodyfikowanym nieco składzie badawczym, uzyskali w późniejszej pracy (Tung i wsp. 2014). Wykazali tam, że bieganie w obuwiu o podeszwie z pianki grubości 10 mm jest o 1.63% efektywniejsze niż bieganie bez obuwia. Takiego wpływu nie zaobserwowano jednak, gdy badani biegli w butach o podeszwie dwukrotnie grubszej (20 mm).

Do przeciwnych wniosków doszli autorzy innej pracy, w której porównywano koszt energetyczny biegu boso, w lekkich butach oraz w tradycyjnym obuwiu, u ośmiu dobrze wytrenowanych długodystansowych biegaczek (Paulson i wsp. 2014). Zawodniczki miały za zadanie biec z prędkością 3.13 m • s-1, a wiec około 11 km/h. Okazało się, że gdy wysiłek wykonywany był boso, jego koszt fizjologiczny był istotnie niższy niż podczas biegu w obu rodzajach obuwia(!) (tradycyjne obuwie vs. lekkie obuwie vs. boso: 204.51±2.84 vs. 198.21±3.04 vs. 193.26±3.62 ml • kg-1• km-1).

Wydaje się, że całe środowisko naukowe pogodził Wincent i wsp. (2014). Autorzy ci wykazali, że rodzaj obuwia lub brak obuwia nie ma wpływu na koszt energetyczny biegu. Zauważono natomiast, że w przypadku biegania bez butów zmieniają się następujące parametry: częstotliwość kroku (wzrasta), czas kontaktu stopy-podłoże (jest krótszy), pionowa oscylacja środka ciężkości (zmniejsza się).

Taka krótka analiza nie pozwala jednoznacznie stwierdzić, które podejście jest właściwe (bieganie naturalne vs. bieganie w butach). Warto jednak pamiętać, że cywilizacja przyzwyczaiła nas do pewnych standardów; fakt pozbycia się butów dla większości z nas jest niecodzienną sytuacją. Nasuwa się pytanie jakie wyniki uzyskano by badając Indian, którzy od urodzenia biegają boso, a każdy rodzaj obuwia jest dla nich niepotrzebnym obciążeniem…

Trener osobisty, Trener przygotowania motorycznego, Warszawa
fitness klub Ursynów

Dr Bogdan Krauss

Piśmiennictwo:
• Franz JR, Wierzbinski CM, Kram R., Metabolic cost of running barefoot versus shod: is lighter better? Med Sci Sports Exerc. 2012; 44:1519-25.
• Tung KD, Franz JR, Kram R., A test of the metabolic cost of cushioning hypothesis during unshod and shod running. Med Sci Sports Exerc. 2014; 46:324-9.
• Paulson S, Braun WA., Mechanical and Physiological Examination of Barefoot and Shod Conditions in Female Runners. Int J Sports Med. 2014; 27. [Epub ahead of print]
• Vincent HK, Montero C, Conrad B, Seay A, Edenfield K, Vincent K., Metabolic comparison of running shod and barefoot in mid-forefoot runners. J Sports Med. Phys Fitness. 2014; 29. [Epub ahead of print]